เส้นทางสู่ดวงดาว องค์ประกอบแห่งความสำเร็จของผู้บริหาร
สุรัตน์ ดวงชาทม
การจะเป็นผู้บริหารนั้นยากยิ่ง แต่การเป็นผู้บริหารที่ดีนั้นยากยิ่งกว่า จากประสบการณ์และการเรียนรู้จากผู้บริหารที่ประสบความสำเร็จ พบว่าองค์ประกอบสำคัญที่ทำให้ผู้บริหารประสบความสำเร็จในชีวิตของการเป็นนักบริหาร คือ
1. บุคลิกภาพ (ดี) (PERSONALITY)
มีคำกล่าวว่า "มาดดี มีชัยไปกว่าครึ่ง" ผู้บริหารที่ประสบความสำเร็จจะต้องพัฒนาตนเองให้เป็นผู้ที่มีบุคลิกภาพที่ดีอยู่เสมอ กล่าวคือ จะต้องเป็นผู้ที่มี "จิตใจแจ่มใส กายสง่า และวาจาดี"
จิตใจแจ่มใส หมายถึงการมีจิตใจที่แจ่มใส ร่างเริงเบิกบานอยู่เสมอ การรู้จักมองโลกในแง่ดีและมีอารมณ์ขันไม่บ่น ไม่บึ้ง และไม่เบี้ยว
กายสง่า การแต่งกาย ท่าทาง การวางตัว จะต้องถูกต้องเหมาะสมและภูมิฐาน
วาจาดี ผู้บริหารที่ดีจะต้อง "พูดดี พูดเป็น" อดีตนายกรัฐมนตรี พลเอกชาติชาย ชุณหวัณ กล่าวว่า "ก่อนพูดเราเป็นนายคำพูด หลังพูดคำพูดเป็นนายเรา" ฉะนั้นผู้บริหารจะต้องพัฒนาตนเองให้เป็นคนคิดก่อนพูดไม่ใช้พูดก่อนคิด
การพูดไม่ใช่พรสวรรค์ แต่เป็นพรแสวงที่ฝึกได้หัดได้ จะพูดแต่ละครั้ง พึงระลึกถึงคำกลอนของสุนทรภู่ที่สอนว่า
มีคำกล่าวว่า "มาดดี มีชัยไปกว่าครึ่ง" ผู้บริหารที่ประสบความสำเร็จจะต้องพัฒนาตนเองให้เป็นผู้ที่มีบุคลิกภาพที่ดีอยู่เสมอ กล่าวคือ จะต้องเป็นผู้ที่มี "จิตใจแจ่มใส กายสง่า และวาจาดี"
จิตใจแจ่มใส หมายถึงการมีจิตใจที่แจ่มใส ร่างเริงเบิกบานอยู่เสมอ การรู้จักมองโลกในแง่ดีและมีอารมณ์ขันไม่บ่น ไม่บึ้ง และไม่เบี้ยว
กายสง่า การแต่งกาย ท่าทาง การวางตัว จะต้องถูกต้องเหมาะสมและภูมิฐาน
วาจาดี ผู้บริหารที่ดีจะต้อง "พูดดี พูดเป็น" อดีตนายกรัฐมนตรี พลเอกชาติชาย ชุณหวัณ กล่าวว่า "ก่อนพูดเราเป็นนายคำพูด หลังพูดคำพูดเป็นนายเรา" ฉะนั้นผู้บริหารจะต้องพัฒนาตนเองให้เป็นคนคิดก่อนพูดไม่ใช้พูดก่อนคิด
การพูดไม่ใช่พรสวรรค์ แต่เป็นพรแสวงที่ฝึกได้หัดได้ จะพูดแต่ละครั้ง พึงระลึกถึงคำกลอนของสุนทรภู่ที่สอนว่า
"อันมนุษย์สุดนิยมเพียงลมปาก จะได้ยากโหยหิวเพราะชิวหา
แม้นพูดดีมีคนเขาเมตตา จะพูดจาจงพิเคราะห์ให้เหมาะความ"
แม้นพูดดีมีคนเขาเมตตา จะพูดจาจงพิเคราะห์ให้เหมาะความ"
2. ความรู้ (ดี) (KNOWLEDGE)
ผู้รู้สอนว่า
ผู้รู้สอนว่า
"รู้อะไรให้รู้เป็นครูเขา จะได้เบาแรงตนเร่งขวนขวาย
มีข้าไทใช้สอยค่อยสบาย ตัวเป็นนายโง่เง่าบ่าวไม่เกรง"
มีข้าไทใช้สอยค่อยสบาย ตัวเป็นนายโง่เง่าบ่าวไม่เกรง"
"อันข้าไทได้พึ่งเขาจึงรัก ถ้าถอยศักดิ์เสื่อมอำนาจวาสนา
เขาหน่ายหนีมิได้อยู่คู่ชีวา แต่วิชานั้นคู่กายจนวายปราณ"
เขาหน่ายหนีมิได้อยู่คู่ชีวา แต่วิชานั้นคู่กายจนวายปราณ"
ผู้บริหารที่ดีนั้นต้อง
"Know Something in everything" รู้บางสิ่งในทุกสิ่ง (ความรู้ทั่ว ๆ ไปต้องรู้กว้างและรู้ไกล)
"Know everything in Something" รู้ทุกสิ่งในบางสิ่ง (รู้งานในหน้าที่ที่ต้องรู้ลึก)
"ผู้บริหารในยุคปฏิรูปการศึกษาจะต้องเป็นผู้นำทางวิชาการ และพัฒนาตนเองให้เป็นผู้รู้ที่ทันสมัยอยู่เสมอ"
"Know Something in everything" รู้บางสิ่งในทุกสิ่ง (ความรู้ทั่ว ๆ ไปต้องรู้กว้างและรู้ไกล)
"Know everything in Something" รู้ทุกสิ่งในบางสิ่ง (รู้งานในหน้าที่ที่ต้องรู้ลึก)
"ผู้บริหารในยุคปฏิรูปการศึกษาจะต้องเป็นผู้นำทางวิชาการ และพัฒนาตนเองให้เป็นผู้รู้ที่ทันสมัยอยู่เสมอ"
3. (มี) วิสัยทัศน์ (VISION)
ผู้บริหารที่ดีต้องมีวิสัยทัศน์ที่กว้างไกล วิสัยทัศน์ของบุคคลเกิดจากประสบการณ์และการเรียนรู้ ประสบการณ์และการเรียนรู้เกิดจากการได้อ่าน ได้ฟัง ได้ ดู และได้ปฏิบัติ คนที่มีประสบการณ์และการเรียนรู้มาก ๆ คือ คนที่ได้อ่าน ได้ดู ได้ฟัง และได้ปฏิบัติมามากย่อมมีวิสัยทัศน์ที่กว้างไกล วิสัยทัศน์จะต้องควบคู่กับการปฏิบัติเสมอ "Vision with action" จึงบรรลุผล ถ้ามีวิสัยทัศน์ แต่ขาดการนำสู่การปฏิบัติ "Vision without action" ก็เท่ากับการเพ้อฝันเท่านั้นเอง
ผู้บริหารที่ดีต้องมีวิสัยทัศน์ที่กว้างไกล วิสัยทัศน์ของบุคคลเกิดจากประสบการณ์และการเรียนรู้ ประสบการณ์และการเรียนรู้เกิดจากการได้อ่าน ได้ฟัง ได้ ดู และได้ปฏิบัติ คนที่มีประสบการณ์และการเรียนรู้มาก ๆ คือ คนที่ได้อ่าน ได้ดู ได้ฟัง และได้ปฏิบัติมามากย่อมมีวิสัยทัศน์ที่กว้างไกล วิสัยทัศน์จะต้องควบคู่กับการปฏิบัติเสมอ "Vision with action" จึงบรรลุผล ถ้ามีวิสัยทัศน์ แต่ขาดการนำสู่การปฏิบัติ "Vision without action" ก็เท่ากับการเพ้อฝันเท่านั้นเอง
4. (มี) ภาวะผู้นำ (LEADERSHIP)
มีคำกล่าวว่า "ผู้บริหารจะต้องเป็นผู้นำ แต่ผู้นำไม่จำเป็นต้องเป็นผู้บริหาร" พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงพระราชนิพนธ์ถึงความสำคัญของผู้นำไว้ดังนี้
มีคำกล่าวว่า "ผู้บริหารจะต้องเป็นผู้นำ แต่ผู้นำไม่จำเป็นต้องเป็นผู้บริหาร" พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงพระราชนิพนธ์ถึงความสำคัญของผู้นำไว้ดังนี้
"โขลงช้างย่อมมีพญาสาร ครอบครองบริวารทั้งหลาย
ฝูงโคขุนโคก็เป็นนาย มุ่งหมายนำพวกไปหากิน
ฝูงหงส์มีเหมราชา สกุณามีขุนปักษิณ
เทวายังมีศักรินทร์ เป็นมิ่งเทวัญชั้นฟ้า
เหล่าคนจะต้องเป็นคณะ ถ้าต่างคิดเกะกะตามประสา
จะตั้งอยู่ได้ดีสักกี่เพลา ดูท่าจะย่อยยับอับจน
จำเป็นต้องมีหัวหน้า กะการบัญชาให้เป็นผล
กองทัพบริบูรณ์ด้วยผู้คน ไม่มีจุมพลจะสู้ใคร"
ฝูงโคขุนโคก็เป็นนาย มุ่งหมายนำพวกไปหากิน
ฝูงหงส์มีเหมราชา สกุณามีขุนปักษิณ
เทวายังมีศักรินทร์ เป็นมิ่งเทวัญชั้นฟ้า
เหล่าคนจะต้องเป็นคณะ ถ้าต่างคิดเกะกะตามประสา
จะตั้งอยู่ได้ดีสักกี่เพลา ดูท่าจะย่อยยับอับจน
จำเป็นต้องมีหัวหน้า กะการบัญชาให้เป็นผล
กองทัพบริบูรณ์ด้วยผู้คน ไม่มีจุมพลจะสู้ใคร"
ภาวะผู้นำมีหลายแบบ แต่ละแบบมีดีและมีเสีย ไม่มีวิธีที่ดีที่สุด "There is no best way" ผู้นำที่ฉลาด คือผู้ที่รู้จักเลือกใช้ภาวะผู้นำให้สอดคล้องเหมาะสมกับสถานการณ์ บุคคล และสภาพแวดล้อม
5. (มี) มนุษยสัมพันธ์ (HUMAN RELATIONSHIP)
ผู้บริหารจะต้องทำงานกับบุคคลหลายฝ่าย ทั้งผู้บังคับบัญชา เพื่อนร่วมงาน ผู้ใต้บังคับบัญชาและบุคคลทั่วไป ดังนั้น จึงต้องพัฒนาตนเองให้เป็นผู้มีมนุษยสัมพันธ์ที่ดีกับนาย ลูกน้อง เพื่อน และคนทุกคน คำกล่าวต่อไปนี้ล้วนแต่ให้ความรู้สึกที่ดี ในเชิงของการสร้างมนุษยสัมพันธ์
ผู้บริหารจะต้องทำงานกับบุคคลหลายฝ่าย ทั้งผู้บังคับบัญชา เพื่อนร่วมงาน ผู้ใต้บังคับบัญชาและบุคคลทั่วไป ดังนั้น จึงต้องพัฒนาตนเองให้เป็นผู้มีมนุษยสัมพันธ์ที่ดีกับนาย ลูกน้อง เพื่อน และคนทุกคน คำกล่าวต่อไปนี้ล้วนแต่ให้ความรู้สึกที่ดี ในเชิงของการสร้างมนุษยสัมพันธ์
"ไม่ฆ่าน้อง ไม่ฟ้องนาย ไม่ขายเพื่อน"
"สนับสนุนน้อง สนองนโยบายนาย"
"จริงใจกับมิตร พิชิตใจมวลชน"
"อุ้มน้อง ประคองพี่ กอดคอเพื่อน"
"นกไม่มีขน คนไม่มีเพื่อน ขึ้นที่สูงไม่ได้"
"สนับสนุนน้อง สนองนโยบายนาย"
"จริงใจกับมิตร พิชิตใจมวลชน"
"อุ้มน้อง ประคองพี่ กอดคอเพื่อน"
"นกไม่มีขน คนไม่มีเพื่อน ขึ้นที่สูงไม่ได้"
ในทางตรงกันข้าม การทะเลาะเบาะแว้งกับบุคคลอื่นเป็นสิ่งที่ผู้บริหารควรละเว้นเสียเป็นดีที่สุด
6. (มี) คุณธรรมจริยธรรม (MORAL AND ETHICS)
คุณธรรมประดุจดั่งโลหิตที่หล่อเลี้ยงจิตวิญญาณของผู้บริหารให้เป็นผู้ คิดดี พูดดี ทำดี และสามารถครองตน ครองคน และครองงาน ได้อย่างสง่างาม มีคำกล่าวว่า
คุณธรรมประดุจดั่งโลหิตที่หล่อเลี้ยงจิตวิญญาณของผู้บริหารให้เป็นผู้ คิดดี พูดดี ทำดี และสามารถครองตน ครองคน และครองงาน ได้อย่างสง่างาม มีคำกล่าวว่า
"ความดีฉกชิงวิ่งราวกันไม่ได้
ความชั่วนั้นทดแทนกันไม่ได้
ความกล้าแบ่งปันกันไม่ได้"
ความชั่วนั้นทดแทนกันไม่ได้
ความกล้าแบ่งปันกันไม่ได้"
ผู้บริหารที่ดีจะต้องหมั่นตรวจสอบตนเองให้เป็นผู้มีคุณธรรม และจริยธรรมอยู่เสมอ
การเป็นผู้มีคุณธรรมจริยธรรมนั้นจะทำให้ผู้บริหารได้รับความรัก ความเคารพ ความเชื่อถือ และความศรัทธาจากผู้ใต้บังคับบัญชา และบุคคลทั่วไป
ผู้บริหารพึงระวัง 4 ส. และ 4 อ. ต่อไปนี้
4 ส. 1. สตรี 2. สตางค์ 3. สุรา 4. สรรเสริญ
4 อ. 1. อำนาจ 2. อาฆาต 3. อารมณ์ 4. อคติ
เสียงกู่จากผู้น้อยในคำกลอนต่อไปนี้ จะช่วยสะกิดเตือนใจผู้บริหารให้ตระหนักในคุณค่าของความดี และมีคุณธรรม คือ
การเป็นผู้มีคุณธรรมจริยธรรมนั้นจะทำให้ผู้บริหารได้รับความรัก ความเคารพ ความเชื่อถือ และความศรัทธาจากผู้ใต้บังคับบัญชา และบุคคลทั่วไป
ผู้บริหารพึงระวัง 4 ส. และ 4 อ. ต่อไปนี้
4 ส. 1. สตรี 2. สตางค์ 3. สุรา 4. สรรเสริญ
4 อ. 1. อำนาจ 2. อาฆาต 3. อารมณ์ 4. อคติ
เสียงกู่จากผู้น้อยในคำกลอนต่อไปนี้ จะช่วยสะกิดเตือนใจผู้บริหารให้ตระหนักในคุณค่าของความดี และมีคุณธรรม คือ
"อธิษฐานตั้งใจ ไว้เต็มที่ เกิดชาตินี้ชาติไหนไม่รู้จบ
หากเกิดเป็นผู้น้อยคอยไหว้ ขอได้พบนายดีมีคุณธรรม"
หากเกิดเป็นผู้น้อยคอยไหว้ ขอได้พบนายดีมีคุณธรรม"
7. บริหารจัดการ (ดี) (MANAGEMENT)
ประสิทธิภาพขององค์กรขึ้นอยู่กับประสิทธิภาพของผู้บริหาร ผู้บริหารที่ดีจะต้อง "See through" ในงานที่รับผิดชอบ สามารถมองภาพของงานได้ตลอดแนวรู้จักการวิจัยและพัฒนางาน (Research and Development) และรู้จักนำนวัตกรรมและเทคโนโลยีใหม่ ๆ ทางการบริหารมาใช้ในการพัฒนางานอยู่เสมอ มีผู้กำหนดประเภทของผู้บริหารเป็น 4 ประเภท ดังนี้
ประเภทที่ 1 งานก็ไม่สน คนก็ไม่สร้าง (ไม่ได้ทั้งงานและไม่ได้ทั้งคน)
ประเภทที่ 2 งานสน แต่คนไม่สร้าง (ได้งาน แต่ไม่ได้คน)
ประเภทที่ 3 งานไม่สน แต่คนสร้าง (ได้คน แต่ไม่ได้งาน)
ประเภทที่ 4 งานก็สน คนก็สร้าง (ได้ทั้งคน และได้ทั้งงาน)
โดยปกติทั่ว ๆ ไป เรามักจะพบเห็นผู้บริหารประเภทที่ 1หรือ 2 หรือ 3 ส่วนประเภทที่ 4 นั้นหายากแต่อยากจะเรียนว่า ถ้าบริหารแล้วได้ทั้งงานและได้ทั้งคน คือสุดยอดของนักบริหาร มีคำกลอนน่าคิดว่า
ประสิทธิภาพขององค์กรขึ้นอยู่กับประสิทธิภาพของผู้บริหาร ผู้บริหารที่ดีจะต้อง "See through" ในงานที่รับผิดชอบ สามารถมองภาพของงานได้ตลอดแนวรู้จักการวิจัยและพัฒนางาน (Research and Development) และรู้จักนำนวัตกรรมและเทคโนโลยีใหม่ ๆ ทางการบริหารมาใช้ในการพัฒนางานอยู่เสมอ มีผู้กำหนดประเภทของผู้บริหารเป็น 4 ประเภท ดังนี้
ประเภทที่ 1 งานก็ไม่สน คนก็ไม่สร้าง (ไม่ได้ทั้งงานและไม่ได้ทั้งคน)
ประเภทที่ 2 งานสน แต่คนไม่สร้าง (ได้งาน แต่ไม่ได้คน)
ประเภทที่ 3 งานไม่สน แต่คนสร้าง (ได้คน แต่ไม่ได้งาน)
ประเภทที่ 4 งานก็สน คนก็สร้าง (ได้ทั้งคน และได้ทั้งงาน)
โดยปกติทั่ว ๆ ไป เรามักจะพบเห็นผู้บริหารประเภทที่ 1หรือ 2 หรือ 3 ส่วนประเภทที่ 4 นั้นหายากแต่อยากจะเรียนว่า ถ้าบริหารแล้วได้ทั้งงานและได้ทั้งคน คือสุดยอดของนักบริหาร มีคำกลอนน่าคิดว่า
"ไม่มีองค์การเยี่ยม แต่ผู้บริหารแย่
และไม่มีองค์การแย่ แต่ผู้บริหารเยี่ยม"
และไม่มีองค์การแย่ แต่ผู้บริหารเยี่ยม"
ดังนั้นผู้บริหารมืออาชีพต้องพัฒนาตน พัฒนาคน และพัฒนางาน เพื่อให้ภารกิจขององค์การบรรลุผลสำเร็จอย่างมีประสิทธิภาพและมีประสิทธิผลให้จงได้ บริหารแล้ว ลูกน้องพอใจได้งาน ผู้บริหารก็เป็นสุขหรืองานบรรลุ คนก็เป็นสุขนั่นเอง
